جنبش دانشجویی دانشگاه مازندران و پیروزی انقلاب اسلامی

یادداشت عضو هیات علمی دانشگاه در ایام‌الله دهه مبارک فجر با عنوان:

جنبش دانشجویی دانشگاه مازندران و پیروزی انقلاب اسلامی

        به گزارش روابط عمومی دانشگاه مازندران، دکتر امامعلی شعبانی عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه، در یک یادداشت تحلیلی به مناسبت فرا رسیدن سال‌روز پیروزی انقلاب اسلامی، به تشریح نقش جنبش دانشجویی دانشگاه مازندران در پیروزی انقلاب اسلامی پرداخت.

      متن کامل این یادداشت را در زیر مشاهده می‌کنید:

جنبش دانشجویی دانشگاه مازندران و پیروزی انقلاب اسلامی

       جنبش دانشجویی دانشگاه در دهه پنچاه، دوران پرافتخاری را ثبت کرده است که در تمام تاریخ آن می‌تواند به عنوان دوره‌ای منحصر به فرد محسوب شود.. دانشجویان فعال سیاسی دانشگاه با توجه به مرجعیت و اثرگذاری بسیار در جامعه این مقطع، نقش ممتاز و بی‌بدیلی در تحولات سیاسی و اجتماعی به‌ویژه در پیروزی انقلاب اسلامی ایفا کردند. بی‌تردید در پرداخت به حوادث انقلابی منطقه نمی‌توان از نقش و تاثیرگذاری دانشگاه و دانشجو غفلت کرد. این سرگذشت و در حقیقت هویت پرافتخار، امروزه خود می‌تواند به عنوان الگو و سرمشقی برای دانشجویان دانشگاه و ره‌توشه‌ای ارزشمند برای نسل امروزین قلمداد شود. ضمن آن‌که این نقش‌آفرینی و در حقیقت اهمیت و جایگاه، بر کارنامه افتخارآمیز دانشگاه در این رخداد مهم تاریخ معاصر ایران گواهی دارد.

       دانشجویان دانشگاه علی‌رغم تنوع جریان‌ها و سلایق سیاسی، در مبارزه با رژیم پهلوی عمدتا دارای وحدت بودند. البته اسناد تاریخی، نوع فعالیت‌ها و مشی مبارزاتی‌شان را در دانشگاه و خارج از آن متفاوت گزارش کرده است. در همین راستا دانشگاه مازندران(با نام مدرسه عالی علوم اقتصادی و اجتماعی بابلسر) به‌عنوان یکی از کانون‌های مهم مبارزه علیه رژیم و دانشجو به عنوان قشری محرک و جریان‌ساز شهرت داشته است. لذا بی‌علت نیست که در متون و اسناد تاریخی از دانشگاهی که ما امروزه در آن تنفس می‌کنیم، به دانشگاهی پر سروصدا در سطح منطقه‌ای و حتی ملی یاد شده است. قشر دانشجو همواره در تاریخ معاصر ایران، تاثیر سرنوشت‌سازی داشته و شاید به همین خاطر، شهید دکتر بهشتی وی را به موذن جامعه تشبیه کرده است که اگر خواب بماند، نماز امتش قضا می‌شود. گرچه امروزه می‌بایست از تنزلی که در دهه‌های اخیر بر جنبش دانشجویی به دلایل گوناگون رفته است، تاسف جدی خورد.

       البته جنبش دانشجویی دانشگاه در مسیر فعالیت‌های سیاسی خود و در دهه پنجاه، همواره با انبوهی از موانع و چالش‌های متعدد داخلی و خارجی روبه‌رو بوده است. لذا برخلاف تصور اولیه، اساسا شرایط برای فعالیت آن به‌ویژه در مبارزه سیاسی با ساختار حکومت پهلوی مهیا و مساعد نبوده است. در همین راستا اقدامات نهادها و سازمان‌های انتظامی و امنیتی و در راس آن سازمان مخوف ساواک را در داخل و خارج از دانشگاه با ایجاد محدودیت‌ها، دستگیری‌ها، به شهادت رساندن‌ها، ضرب و شتم و تعلیق و اخراج دانشجویان شاهد هستیم.

       اسناد با طبقه‎بندی سری، خیلی محرمانه و محرمانه نهادهای امنیتی- انتظامی و نیز دیگر شواهد و مدارک موجود، بر عرصه‌های مختلف فعالیت سیاسی دانشجویان دانشگاه در مبارزه با حکومت پهلوی اشاره دارند. در راس آن می‌توان به تاثیرگذاری اندیشه‌ای پیرامون ویژگی‌های حکومت مردمی و متعاقبا ترسیم نقاط ضعف حکومت مستقر اشاره کرد. بیان این مباحث تئوریکی-اندیشه‌ای، عمدتا در قالب نشریات دانشجویی و یا به صورت شب‌نامه‌ها، اعلامیه‌ها و در شق دیگر با سخنرانی و مباحثه گروهی در شهرها و دانشگاه صورت می‌پذیرفت.

       مدیریت و مشارکت در تجمعات و اعتصابات شهرها و نیز پیش‌تر از آن در محیط دانشگاه به مناسبت‌های مختلف، جلوه دیگری از نقش‌آفرینی ارزشمند دانشجویان دانشگاه مازندران را در پیروزی انقلاب اسلامی به نمایش می‌گذارد. اوج این نقش‌آفرینی را نیز می‌توان در شهادت دانشجوی مبارز رشته اقتصاد، شهید ایوب معادی در تظاهرات بابلسر در 24 خرداد 1357 شاهد بود.

شعارنویسی علیه رژیم پهلوی در کلاس‌ها و نیز دیگر قسمت‌های دانشگاه و نیز در سطح شهر و منطقه، از همان سال‌های نخست دهه پنجاه گزارش شده است. در این شعارها مضامین و محتوای مختلفی از جمله افشاگری علیه خاندان سلطنتی و اقدامات و عملکردهای آن، مدح رهبران و شهدای انقلاب قابل مشاهده است. علاوه بر این، توزیع اعلامیه‌های صادره از سوی رهبران و گروه‌های سیاسی انقلابی به مناسبت‌های مختلف، بخش دیگری از مشارکت دانشجویان دانشگاه را در انقلاب اسلامی نشان می‌دهد. ضمن آن که در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، ما با اعلامیه‌هایی رو به رو هستیم که محتوای آن توسط دانشجویان دانشگاه تهیه شده است.

برگزاری نمایشگاه کتاب و نمایش فیلم با آثار ارزشمند و در عین حال جریان‌ساز، هر چند با محدودیت‌های جدی از سوی ساواک مواجه می‌گردید، لیکن تاریخ پرافتخاری از فعالیت‌های انقلابی دانشجویان دانشگاه را به خصوص در سال‌های 1356 و 1357 ثبت کرده است. این گونه برنامه‌ها، خود از بعد فرهنگی انقلاب ایران از یک‌سو و نقش و جایگاه فکری دانشگاه و دانشجو از دیگرسو حکایت می‌کرد. علاوه بر این، میزبانی از انقلابیون و همکاری با دانشجویان انقلابی سراسر کشور، ابعاد دیگری از مشارکت و نقش‌آفرینی دانشجویان دانشگاه مازندران را در انقلاب اسلامی نشان می‌دهد.

در خاتمه بایستی معترف بود، بازخوانی تحولات انقلاب اسلامی در مازندران منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، ارتباط تنگاتنگی با تاریخ جنبش دانشجویی دانشگاه مازندران به عنوان مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مرکز آموزش عالی آن مقطع و در این منطقه دارد.

منابع و مآخذ

1. باقی، عمادالدین(1379)، جنبش دانشجویی ایران، تهران: جامعه.
2. روحانی، هادی(1379)، مشعل فروزان، تهران: سروش.
3. صابری، یاسر(1399)، انقلاب اسلامی در مازندران، ج3، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
4. کریمیان، علیرضا(1381)، جنبش دانشجویی در ایران، از تاسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
5. نخعی، هادی(1395)، مرور توصیفی-تحلیلی تحولات پنجاه سال جنبش دانشجویی ایران پیدایش، گسترش، افول(1359-1309)، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
6. مرکز اسناد ریاست جمهوری(1381-1380)، اسنادی از جنبش دانشجویی ایران، ج1-3، 5، تهران: چاپ و انتشارات وزارت ارشاد.
7. مرکز بررسی اسناد تاریخی (1387-1385)، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج5 -22، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی.
8.  (1397).انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک استان مازندران، ج1-12، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی.
9. مصاحبه امامعلی شعبانی با ابوالقاسم اثنی عشری، 17/10/1401.
10. مصاحبه امامعلی شعبانی با اسفندیار ملکیان، 11/10/1401.
11. مصاحبه امامعلی شعبانی با علیرضا پورفرج، 12/10/1401.
12. مصاحبه امامعلی شعبانی با محمد افکاری، 20/10/1401.
13. مصاحبه امامعلی شعبانی با محمدرضا نادری، 15/09/1401.
14. روزنامه‌های اطلاعات، کیهان، آیندگان، رستاخیز.