بررسی راه‌های برون‌رفت از معضل ریزگردها به مناسبت روز جهانی مقابله با گردوغبار(ریزگرد)

یادداشت عضو هیات علمی دانشگاه مازندران با عنوان:

بررسی راه‌های برون‌رفت از معضل ریزگردها به مناسبت روز جهانی مقابله با گردوغبار(ریزگرد)

       به گزارش روابط عمومی دانشگاه مازندران، دکتر محمد رحمانی عضو هیات علمی گروه علوم محیط زیست، رییس مرکز پژوهشی حوضه اقلیمی خزر و متخصص حوزه سنجش از دور در علوم محیطی، در یک یادداشت تحلیلی به مناسبت روز جهانی مقابله با گردوغبار(ریزگرد)، به تشریح این معضل در جهان و راه‌های برون‌رفت از آن پرداخت.

     متن کامل این یادداشت را در زیر مشاهده می‌کنید:

آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین مسایل روز آب و هواشناسی ایران و جهان می‌باشد و زمانی که عامل اصلی این آلودگی، ریزگرد باشد، تاثیرات بسیار زیان‌باری بر روی آب و هوا، سلامت انسان و محیط زیست دارد. ریزگرد پدیده‌ای است که از ترکیب ذرات ریز و گردوغبار حاصل از شن‌های روان و بیابان‌زایی و آلاینده‌های شهری به وجود می‌آید. این پدیده از بزرگ‌ترین مشکلات جدی زیست محیطی در نواحی مختلف جهان می‌باشد. این در حالی است که بیشترین گردوغبار موجود در جو با منشا ذرات ریزدانه اتفاق می‌افتد و این ذرات در مناطق خشک و نیمه خشک جهان از فراوانی بالاتری برخوردار می‌باشد. طوفان‌های گردوغبار، یکی از مهم‌ترین آلاینده‌هاست که آثار و پیامدهای زیست محیطی نامطلوبی بر زندگی موجودات و به‌ویژه انسان‌ها بر جای می‌گذارد و تبعات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زیادی را به دنبال دارد.

       کیفیت هوا برای سلامتی انسان‌ها و جانوران اهمیت بالایی دارد و کاهش کیفیت هوا موجب ایجاد مشکل و خطراتی به خصوص برای افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی مانندآسم می‌شود؛ گردوغبار یکی از علل کاهش کیفیت هوا به شمار می‌رود و به منظور پیشگیری از اثرات و مخاطرات این پدیده، داشتن شناختی بهتر از آن و راهکارهای کنترلی و پیشگیرانه از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به تغییرات اقلیمی و خشک‌شدن بسیاری از منابع آبی در سراسر جهان، شاهد درگیری کشورها با چالش گردوغبار هستیم و ورود گردوغبار از کشورهای همسایه به ایران نیز چالش‌هایی جدی به همراه داشته است؛ از همین رو در اجلاس بین‌المللی مقابله با طوفان‌های ماسه و گردوغبار، مسایلی مطرح شد که حایز اهمیت است.

       * به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران، تقویم جهانی، ۱۲ جولای هر سال(22 تیر) را به عنوان روز جهانی مقابله با توفان‌های ماسه و گردوغبار تعیین کرد و در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد.

       آلودگی هوا و بالاخص گردوغبار به دلیل خطرات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی فزاینده آن، به‌عنوان یک چالش جهانی در سال‌های اخیر، مطرح شده است. شدت و اثرات این خطرات به ویژه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران که فاقد سیستم‌های هشدار، حفاظت و مدیریت کافی هستند، آشکارتر شده است. پدیده گردوغبار که کشور ما را به‌ویژه در مناطق غرب، شرق و جنوب غربی، شرقی و حتی شمال و مرکز ایران تحت تاثیر قرار داده است، یکی از عوامل اصلی بروز پدیده‌های اقلیمی و تغییرات آب و هوایی به ویژه خشکسالی می‌باشد. گردوغبارها به همراه آلاینده‌های دیگر، بیشترین تبعات خطرات زیست محیطی را به‌وجود می‌آورند که می‌توان به اثرات مخرب آن‌ها از جمله، طوفان‌های گردوغبار، بروز آثار ناخوشایند بهداشتی بر سلامت انسان‌ها مثل مشکلات تنفسی و ریوی، مشکلات بینایی و بیماری‌های عفونی، اختلال در زندگی روزمره، کاهش تولیدات دامی و کشاورزی، پوشش گیاهی، تخریب خاک و مشکلات اقتصادی اشاره نمود. اکنون پدیده گردوغبار به یکی از معضلات زیست محیطی تبدیل شده که ریشه در دخالت غیر مسوولانه در طبیعت دارد. عوامل و منابع بسیاری در ایجاد گردوغبار و انتقال آن به استان‌های کشور وجود دارد که شناخت کافی از این عوامل، منشا شکل‌گیری و زمان وقوع آن‌ها، نقش اساسی در کاهش خسارات ناشی از آن دارد.

راهکارهای مقابله با پدیده گردوغبار و كاهش خسارات:

• روش‌ها و سیستم‌های پیش‌بینی، هشدار و پایش پدیده غبار در داخل و خارج از مرزها
• حفاظت خاك
•  تثبیت شن‌های روان
• بیابان‌زدایی
•  تقویت پوشش گیاهی و ایجاد كمربند سبز
• هماهنگ‌سازی و سازگاری طرح‌های عمرانی و توسعه منابع آب با شرایط زیست‌محیطی و اكوسیستم مناطق
• حفاظـت و احیای منابع آبی موثر در كنترل و كاهش گردوغبار به‌ویژه تالاب‌ها و دریاچه‌های واقـع در مناطق تحت نفوذ گـردوغبار
• پاشیدن مالچ نفتی
•  کاشت ردیفی گیاهان و بوته‌ها
• جلوگیری از کندن بوته‌ها
• نقش‌بندی مرتعی و زراعی
• جلوگیری از چرای دام‌ها در مناطق مستعد بیابان‌زایی

       استفاده از مالچ، سنتزی سازگار بـا طبیعت از طرق جدید مقابله با گردوغبار است که برای مبارزه با پدیده گردوغبار و حرکت شن‌های روان، ترکیبی سازگار با قابلیت ژل‌شوندگی تکرارپذیر از منابع سلولزی محلی طراحی و تولید شد که بـه عنوان یک جایگزین طبیعی و ارزان قیمت‌تر نسبت به مالچ‌های نفتی می‌تواند به شیوه‌ای بسیار آسان و سریع در فرآیندهای تثبیت به‌کار گرفته شود. یکی از موثرترین راه‌هـای جلوگیری از آلودگی و بهبود هوا، آگاه‌ساختن مردم به چگونگی ایجاد آلودگی به‌خصـوص راه‌های جلوگیری از آن است. می‌توان از گونه‌های گیاهی در کنترل فرسایش بادی و جلوگیری گردوغبار استفاده کرد. سیاه تاغ(با ریشه‌های عمیق در عمق خاک نفوذ می‌کند و دارای مقاومت زیادی به خشکی و کم‌آبی است)، گز(مقاومت در برابر تغییرات دما)، اشنان(تحمل خاک‌های شور و قلیایی را دارد)، اسفناج وحشی(مقاوم در مقابل خشکی و کم‌آبــی)، نسی (گیاه بوته‌ای پایه اغلب در خشکی)، قیچ(رشد خوبی در خاک‌های شور و قلیایی دارد)، قره‌داغ(مقاوم به خشکی)، ریش بز (فتوسنتز با ساقه)، اسکنبیل(جاذب رطوبت خوبی است).

​​​​​​​

روابط عمومی دانشگاه مازندران